Prawdo do rokowań:

Prawo do prowadzenia rokowań w celu rozwiązywania sporów oraz zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień (przewidzianych m.in. na podstawie przepisów ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracownika) jest podstawowym prawem związków zawodowych.

Prawo to jest zagwarantowane konstytucyjnie i zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 kwietnia 2009 r. (K 27/07) oznacza prawo do wyrażania opinii związków zawodowych we wszystkich sprawach dotyczących praw i obowiązków pracowników. Nie ogranicza się wyłącznie do prawa do wyrażenia swojego stanowiska w toku rozwiązywania sporów zbiorowych i zawierania układów zbiorowych pracy, ale obejmuje także prawo do zgłaszania przez związki zawodowe uwag i opinii np. do projektów statutów oraz innych aktów prawnych normujących funkcjonowanie jednostek organizacyjnych, w zakresie określonym ustawą (tj. w zakresie praw i obowiązków pracowniczych).

Wyrażanie zgody:

Zgodnie z prawem pracodawca musi mieć zgodę reprezentatywnej zakładowej organizacji związkowej na podjęcie (lub zaniechanie) następujących działań. Prawo to obejmuje:

• uzyskanie zgody na nieustalanie planu urlopów,
• uzyskanie zgody na zwolnienie dyscyplinarne pracownicy w ciąży lub przebywającej na urlopie macierzyńskim,
• uzyskanie zgody na zawarcie, zmianę lub rozwiązanie zakładowego układu zbiorowego,
• wspólne powołanie komisji pojednawczej,
• uzyskanie zgodny na zwolnienie natychmiastowe społecznego inspektora pracy bez wypowiedzenia,
• uzyskanie zgodny na wypowiedzenie lub rozwiązanie stosunku pracy z imiennie wskazanym uchwałą zarządu (i komitetu założycielskiego) jego członkiem lub innym pracownikiem będącym członkiem związku upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy,
• uzyskanie zgodny na zmianę jednostronnych warunków pracy lub płacy na niekorzyść imiennie wskazanego uchwałą zarządu związku jego członka lub innego pracownika będącego członkiem związku upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy.

Prawdo do konsultacji:

W określonych przepisami przypadkach pracodawca jest zobowiązany zwrócić się do związku zawodowego, w celu skonsultowania swoich działań. Prawo związku zawodowego dotyczy w szczególności:

• konsultacji regulacji warunków pracy i płacy w gałęziach pracy nieobjętych układami zbiorowymi,
• konsultowania wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi zatrudnionemu na czas nieokreślony,
• konsultowania wypowiedzenia warunków płacy lub pracy pracownikowi zatrudnionemu na czas nieokreślony,
• opiniowania zwolnienia dyscyplinarnego,
• konsultowania zwolnienia natychmiastowego ze względu na długą nieobecność pracownika,
• konsultowania zamiaru przeprowadzenia zwolnień grupowych.

Prawo do zajmowania stanowiska:

Związki zawodowe są uprawnione do zajmowania stanowiska wobec pracodawcy w sprawach dotyczących indywidualnych praw pracowniczych oraz zbiorowych interesów i praw pracowników.

Pracodawca jest obowiązany umożliwić związkom zawodowym realizację powyższego prawa m.in. poprzez stworzenie odpowiednich warunków do opiniowania wewnętrznych aktów prawnych, np.:

• regulaminu wynagradzania,
• regulaminu pracy,
• regulaminu nagród i premiowania,
• regulaminu funduszu świadczeń socjalnych.

Ponadto związkowi zawodowemu przysługuje prawo wyrażenia stanowiska w sprawach:

• propozycji wydłużenia okresu rozliczeniowego,
• opracowania wykazu prac szczególnie niebezpiecznych lub wymagających dużego wysiłku fizycznego lub umysłowego, które nie mogą być wykonywane w nocy,
• sprzeciwu pracownika ukaranego karą porządkową,
• przyznania świadczeń z funduszu socjalnego,
• uzgodnienia treści oraz zawarcia porozumienia w sprawie zwolnień grupowych i innych porozumień zbiorowych.

Prawo do kontroli:

Związki zawodowe sprawują kontrolę nad przestrzeganiem prawa pracy oraz uczestniczą w nadzorze nad przestrzeganiem przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Prawo do występowania do właściwych organów w sprawie usunięcia uchybień:

Jeżeli w sprawach prawa pracy zdaniem związku zawodowego postępowanie pracodawcy jest niezgodne z prawem lub narusza zasady sprawiedliwości, związek może wystąpić do właściwego organu z żądaniem spowodowania usunięcia we właściwym trybie stwierdzonej nieprawidłowości.

Związkom zawodowym przysługuje także prawo kierowania działalnością społecznej inspekcji pracy i współdziałanie z Państwową Inspekcją Pracy.

Prawo pracowników oraz ich związków zawodowych do strajku:

Strajk przeprowadzony zgodnie z prawem (ustawą o rozwiązywaniu sporów zbiorowych) może pełnić funkcję zasadniczego środka w działaniach na rzecz zaspokojenia lub obrony ich interesów pracowniczych. Prawo do strajku wiąże się z obowiązkiem odpowiedzialnego strajkowania (z uwzględnieniem dobra zakładu pracy).

Prawo do uzyskiwania informacji o warunkach pracy i wynagrodzeniach:

Na żądanie związku zawodowego pracodawca jest obowiązany udzielić informacji o warunkach pracy i wynagradzana w zakładzie pracy, tj. m.in. niezmiennej listy płac, informacji o stosowanych kryteriach awansowania czy nagradzania.

Prawo do niezależnej i swobodnej działalności związkowej:

Pracodawcy nie mają prawa ingerować w funkcjonowanie związków zawodowych. Prawdo do niezależnej działalności obejmuje m.in. prawo do samodzielnego ustanawiania statutów i regulaminów związku, kształtowania swojej administracji i organizowania swojej działalności, w tym formułowania programów działania.

Pracodawca jest zobowiązany umożliwić swobodną działalność związkową w zakładzie pracy.

Związkom zawodowym przysługuje także prawo do zakładania i przystępowania do federacji i konfederacji związków zawodowych oraz prawo każdej z tych organizacji do wstępowania do międzynarodowych organizacji związków zawodowych.

Inne prawa przynależne osobom prawnym, w tym ochrona dóbr osobistych:

Związkom zawodowym przysługuje prawo o nienaruszalności lokali związkowych, korespondencji i rozmów telefonicznych.

Niedopuszczalne jest jakiekolwiek naruszenie tajemnicy korespondencji związkowej lub poufności rozmów telefonicznych, a także obserwacja lokali związkowych np. przez pracodawcę.